യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡൽ

യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡൽ (1904–1968): പാകിസ്താന്റെ ആദ്യ നിയമ-നീതി മന്ത്രിയും ദലിത്-മുസ്ലിം ഐക്യത്തിന്റെ പ്രതീകവും.

യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡൽ

യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡൽ (1904 മേയ് 5 – 1968 ഒക്ടോബർ 6) ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയിലെ ബംഗാളിലെ ഒരു പ്രമുഖ ദലിത് നേതാവും രാഷ്ട്രീയക്കാരനുമായിരുന്നു. സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയ്ക്കും പാകിസ്താനും വിഭജനം വരുന്നതിനു മുമ്പ് അദ്ദേഹം ഡോ. ബി.ആർ. അംബേദ്കറോടൊപ്പം പ്രവർത്തിച്ചു. എന്നാൽ 1947-ൽ പാകിസ്താൻ രൂപം കൊണ്ടപ്പോൾ മുഹമ്മദ് അലി ജിന്നയുടെ ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് അവിടേക്ക് പോയി പാകിസ്താന്റെ ആദ്യ നിയമ-നീതി മന്ത്രിയും തൊഴിൽ മന്ത്രിയുമായി സേവനമനുഷ്ഠിച്ചു. ഏതാനും വർഷങ്ങൾക്കുള്ളിൽ തന്നെ കിഴക്കൻ ബംഗാളിലെ (ഇന്നത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്) ഹിന്ദു ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾക്കെതിരായ വ്യാപകമായ അതിക്രമങ്ങളും വിവേചനവും കണ്ട് നിരാശനായി 1950-ൽ രാജി വച്ച് ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങി. ജീവിതാവസാനം വരെ പശ്ചിമ ബംഗാളിൽ ഒരു ഏകാന്ത ജീവിതം നയിച്ചു.

ജനനവും വിദ്യാഭ്യാസവും

1904-ൽ ബിഷ്ണുപൂർ (ഇന്നത്തെ ബംഗ്ലാദേശിലെ മയ്മൻസിംഗ് ജില്ലയിൽ) ഒരു നമശൂദ്ര (ദലിത്) കുടുംബത്തിലാണ് ജനനം. നമശൂദ്രർ ബംഗാളിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദലിത് ജാതി സമുദായമായിരുന്നു. കഠിനാധ്വാനത്തിലൂടെ നിയമ ബിരുദം നേടി കൽക്കട്ടയിൽ അഭിഭാഷകനായി. 1930-കളിൽ തന്നെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തിൽ സജീവമായി.

രാഷ്ട്രീയ ജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കം

• 1937-ൽ ബംഗാൾ നിയമസഭയിലേക്ക് സ്വതന്ത്ര ദലിത് സ്ഥാനാർഥിയായി വിജയിച്ചു.
• ഡോ. അംബേദ്കറുടെ ഓൾ ഇന്ത്യ ഷെഡ്യൂൾഡ് കാസ്റ്റ് ഫെഡറേഷന്റെ (AISCF) ബംഗാൾ ഘടകത്തിന്റെ നേതാവായിരുന്നു.
• 1946-ലെ നിയമസഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മുസ്ലിം ലീഗിനൊപ്പം സഖ്യമുണ്ടാക്കി വൻ വിജയം നേടി. ഈ സഖ്യം ദലിതർക്ക് സംവരണ സീറ്റുകൾ ഉറപ്പാക്കി.

പാകിസ്താൻ തെരഞ്ഞെടുത്തത് എന്തുകൊണ്ട്?

1946-ൽ ദലിതർക്ക് വേണ്ടി പോയസ് കമ്മിറ്റി റിപ്പോർട്ട് തയ്യാറാക്കിയപ്പോൾ മണ്ഡൽ അതിൽ പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു. എന്നാൽ കോൺഗ്രസും ഹിന്ദു മഹാസഭയും ദലിതർക്ക് വേണ്ടത്ര പ്രാതിനിധ്യം നൽകാൻ തയ്യാറായില്ലെന്ന് അദ്ദേഹം കരുതി. ജിന്നയാകട്ടെ, പാകിസ്താനിൽ ഹിന്ദു ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾക്ക് പൂർണ സുരക്ഷിതത്വവും നീതിയും ഉറപ്പുനൽകി. “ഞാൻ ഒരു ദലിതനാണ്, ഹിന്ദു രാഷ്ട്രത്തിൽ ഞങ്ങൾക്ക് ഒരിക്കലും നീതി ലഭിക്കില്ല” എന്നതായിരുന്നു മണ്ഡലിന്റെ വിശ്വാസം. അതുകൊണ്ട് 1947-ൽ പാകിസ്താൻ തെരഞ്ഞെടുത്തു. ജിന്നയുടെ ആദ്യ മന്ത്രിസഭയിൽ നിയമ-നീതി മന്ത്രിയായി ചുമതലയേറ്റു. പാകിസ്താൻ ഭരണഘടനയുടെ ആദ്യ ഡ്രാഫ്റ്റ് കമ്മിറ്റിയിലും അംഗമായിരുന്നു.

Pakisthan Cabinet with Jinnah

പാകിസ്താനിലെ നിരാശയും രാജിയും

1947 ഒക്ടോബറിനു ശേഷം കിഴക്കൻ ബംഗാളിൽ ഹിന്ദുക്കൾക്കെതിരെ വ്യാപകമായ കലാപങ്ങളും ബലാത്സംഗങ്ങളും കൊള്ളയും നടന്നു. മന്ത്രിയായിരുന്നിട്ടും ഇതൊന്നും തടയാൻ സർക്കാരിന് കഴിഞ്ഞില്ല. ഉദ്യോഗസ്ഥരും പോലീസും തുറന്ന് ഹിന്ദുവിരുദ്ധ നിലപാട് സ്വീകരിച്ചു. 1950-ൽ ധാക്ക സൗത്ത് മേഖലയിൽ നടന്ന ഒരു കലാപത്തിൽ നൂറുകണക്കിന് ഹിന്ദുക്കൾ കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഇതെല്ലാം കണ്ട് മണ്ഡൽ പൂർണമായും നിരാശനായി.

1950 സെപ്തംബർ 8-ന് പ്രധാനമന്ത്രി ലിയാഖത്ത് അലി ഖാന് അയച്ച 11 പേജ് ദീർഘമായ രാജിക്കത്ത് ഇന്ത്യൻ-പാകിസ്താൻ രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ശക്തമായ പ്രസ്താവനകളിൽ ഒന്നാണ്. അതിൽ അദ്ദേഹം എഴുതി:

“ഞാൻ വിശ്വസിച്ചത് പാകിസ്താൻ ഒരു ജനാധിപത്യ-മതേതര രാഷ്ട്രമായിരിക്കുമെന്നാണ്. പക്ഷേ ഇന്ന് കാണുന്നത് ഒരു ഇസ്ലാമിക രാഷ്ട്രത്തിന്റെ രൂപമാണ്. ഹിന്ദുക്കൾക്ക് ഇവിടെ പൗരന്മാരുടെ അവകാശങ്ങൾ പോലും ഇല്ല.”

രാജി വച്ച് കൽക്കട്ടയിലേക്ക് മടങ്ങി.

ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള മടക്കവും ഏകാന്തതയും

1950-നു ശേഷം പശ്ചിമ ബംഗാളിൽ താമസമാക്കി. കോൺഗ്രസ് അദ്ദേഹത്തെ സ്വീകരിച്ചില്ല. അംബേദ്കറുമായും ബന്ധം പിരിഞ്ഞു. ഒറ്റപ്പെട്ട് ജീവിച്ചു. 1967-ൽ ഒരു ചെറിയ പാർട്ടി രൂപീകരിച്ച് ബംഗാൾ നിയമസഭയിലേക്ക് മത്സരിച്ചെങ്കിലും പരാജയപ്പെട്ടു. 1968 ഒക്ടോബർ 6-ന് കൽക്കട്ടയിൽ അന്തരിച്ചു.

ദർശനങ്ങളും പൈതൃകവും

• ദലിതർക്ക് ഹിന്ദു മഹാസഭയിലോ കോൺഗ്രസിലോ ഭാവി ഇല്ലെന്ന് ഉറച്ചു വിശ്വസിച്ചു.
• മുസ്ലിം-ദലിത് ഐക്യത്തിലൂടെ മാത്രമേ ഹിന്ദുത്വ രാഷ്ട്രീയത്തെ ചെറുക്കാൻ കഴിയൂ എന്ന് വാദിച്ചു.
• മതേതരത്വവും ന്യൂനപക്ഷ സംരക്ഷണവും ജനാധിപത്യ മൂല്യങ്ങളും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന ദർശനമായിരുന്നു.

With B R Ambedkar

ഇന്ന് ഇന്ത്യയിലും ബംഗ്ലാദേശിലും മണ്ഡലിന്റെ പേര് വളരെ കുറച്ച് പേർക്കു മാത്രമേ അറിയൂ. എന്നാൽ വിഭജന കാലത്തെ ദലിത് രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ സങ്കീർണതകളും ന്യൂനപക്ഷ സുരക്ഷിതത്വത്തിന്റെ പ്രശ്നങ്ങളും മനസ്സിലാക്കാൻ യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡലിന്റെ ജീവിതം അനിവാര്യമായ ഒരു അധ്യായമാണ്.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആ ധീരമായ രാജിക്കത്തിന്റെ അവസാന വരികൾ ഇന്നും പ്രസക്തമാണ്:

“ഞാൻ പാകിസ്താനിലേക്ക് വന്നത് ഒരു സ്വപ്നവുമായിട്ടാണ്. ഇന്ന് ആ സ്വപ്നം തകർന്നിരിക്കുന്നു. ഞാൻ മടങ്ങുകയാണ് – ഒരു പരാജിതനായി അല്ല, ഒരു സാക്ഷിയായി.”

With Muhammadali Jinnah,Pakistan Prime Minister

യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡലിന്റെ ഐതിഹാസിക രാജിക്കത്ത്

(1950 സെപ്തംബർ 8 – പ്രധാനമന്ത്രി ലിയാഖത്ത് അലി ഖാന് അയച്ചത്)

ഇന്ത്യാ-പാകിസ്താൻ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ശക്തവും വേദനാജനകവുമായ രേഖകളിൽ ഒന്നാണ് യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡലിന്റെ 11 പേജ് ദീർഘമായ രാജിക്കത്ത്. ഇംഗ്ലീഷിൽ എഴുതിയ ഈ കത്ത് പിന്നീട് “Mandai’s Historic Resignation Letter” എന്ന പേരിൽ പ്രസിദ്ധമായി. കത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗങ്ങളും അതിലെ നിർണായക വാചകങ്ങളും താഴെ വിശദമായി നൽകുന്നു.

കത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലം

• 1947 മുതൽ 1950 വരെ മണ്ഡൽ പാകിസ്താന്റെ നിയമ-നീതി മന്ത്രിയും ലേബർ മന്ത്രിയുമായിരുന്നു.
• 1950 ഫെബ്രുവരി–മാർച്ച് മാസങ്ങളിൽ കിഴക്കൻ പാകിസ്താനിൽ (ഇന്നത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്) ഹിന്ദുക്കൾക്കെതിരെ ഭീകരമായ കലാപങ്ങൾ നടന്നു. ധാക്ക, ബരിശാൽ, സിൽഹെട്ട്, ചിറ്റഗോങ്ങ് തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളിൽ ആയിരക്കണക്കിന് ഹിന്ദുക്കൾ കൊല്ലപ്പെട്ടു, സ്ത്രീകൾക്ക് നേരെ ബലാത്സംഗം, വീടുകൾ കൊള്ളയടിക്കപ്പെട്ടു.
• സർക്കാർ യന്ത്രവും പോലീസും മുസ്ലിം ലീഗ് പ്രവർത്തകരും തുറന്ന് ഹിന്ദുവിരുദ്ധ നിലപാട് സ്വീകരിച്ചു.
• മന്ത്രിയായിരുന്നിട്ടും ഒരു കാര്യത്തിലും ഇടപെടാൻ മണ്ഡലിന് കഴിഞ്ഞില്ല.

കത്തിലെ പ്രധാന വാദങ്ങൾ.

1. ജിന്നയുടെ വാഗ്ദാനങ്ങളും പാകിസ്താന്റെ സ്വപ്നവും

   “I came to Pakistan with high hopes… Mr. Jinnah assured me personally that Pakistan would be a democratic and secular state where minorities, especially Hindus, would enjoy full equality and security.”

   ജിന്ന 1947 ഓഗസ്റ്റ് 11-ലെ ആദ്യ പ്രസംഗത്തിൽ പറഞ്ഞത് ഉദ്ധരിച്ചുകൊണ്ട് മണ്ഡൽ എഴുതി: മതം പൗരന്റെ സ്വകാര്യ കാര്യമായിരിക്കും, എല്ലാവർക്കും തുല്യ അവകാശങ്ങൾ ഉണ്ടാകും എന്നായിരുന്നു വാഗ്ദാനം.

2. ഹിന്ദുക്കൾക്കെതിരായ വംശഹത്യാപരമായ അതിക്രമങ്ങൾ

   • 1950-ലെ കലാപങ്ങളിൽ 50,000-ത്തിലധികം ഹിന്ദുക്കൾ കൊല്ലപ്പെട്ടുവെന്ന് മണ്ഡൽ കണക്കാക്കുന്നു.
   • പോലീസും സൈന്യവും കലാപകാരികളോടൊപ്പം ചേർന്ന് പ്രവർത്തിച്ചു.
   • സ്ത്രീകളെ പള്ളികളിൽ തടവിലാക്കി ബലാത്സംഗം ചെയ്തു; പലരെയും നിർബന്ധിത മതപരിവർത്തനം നടത്തി.

3. പാകിസ്താൻ ഒരു ഇസ്ലാമിക രാഷ്ട്രമായി മാറുന്നു

   “Instead of a democratic secular state, Pakistan is rapidly moving towards an Islamic state where non-Muslims have no place.”

   ഭരണഘടനാ നിർമ്മാണത്തിൽ ഇസ്ലാമിക നിയമങ്ങൾ അടിച്ചേൽപ്പിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നതിനെ രൂക്ഷമായി വിമർശിച്ചു.

4. ദലിത്-നമശൂദ്രരുടെ പ്രത്യേക ദുരവസ്ഥ

   • കിഴക്കൻ ബംഗാളിലെ നമശൂദ്രർ (ദലിതർ) ഏറ്റവും കൂടുതൽ ആക്രമണം ഏറ്റുവാങ്ങിയവരാണ്.
   • അവരെ “ഹിന്ദുവായതിന്റെ പേരിൽ” മാത്രം ലക്ഷ്യം വച്ചു.

5. സർക്കാർ യന്ത്രത്തിന്റെ പൂർണ പരാജയം

   “As a Minister I found myself completely helpless… The administration, the police and even some of my colleagues were openly hostile to Hindus.”

കത്തിന്റെ അവസാന ഭാഗം (ഏറ്റവും ഹൃദയസ്പർശിയായ വരികൾ)

“I have come to the conclusion that Pakistan is no place for Hindus… I am resigning not as a defeated man, but as a witness to the betrayal of the ideals on which Pakistan was founded. I came here with a dream. That dream is shattered today. I am returning to India – broken-hearted, but with my conscience clear.”

കത്തിന്റെ പ്രത്യാഘാതം

• കത്ത് പാകിസ്താൻ പാർലമെന്റിൽ വായിക്കപ്പെട്ടില്ല; മാധ്യമങ്ങളിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടതും നിരോധിക്കപ്പെട്ടു.
• ഇന്ത്യയിൽ “Amrita Bazar Patrika”, “The Statesman” തുടങ്ങിയ പത്രങ്ങൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.
• നെഹ്രു-ലിയാഖത്ത് കരാർ (1950 ഏപ്രിൽ) ചർച്ചകൾക്ക് ഈ കത്ത് വലിയ പശ്ചാത്തലം നൽകി.
• പാകിസ്താനിലെ ഹിന്ദു ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾക്ക് ഇന്നും ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ചരിത്രരേഖയായി ഇത് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.

ഈ കത്ത് വെറുമൊരു രാജിക്കത്തല്ല – വിഭജനത്തിന്റെ ഏറ്റവും വേദനാജനകമായ സത്യസന്ധമായ ഒരു സാക്ഷ്യപത്രമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് ഇന്നും ഇന്ത്യയിലും ബംഗ്ലാദേശിലും പാകിസ്താനിലും ചരിത്രകാരന്മാർ ഇതിനെ “മണ്ഡലിന്റെ ജ’അക്കൂസ്” (J’accuse – ഞാൻ ആരോപിക്കുന്നു) എന്ന് വിളിക്കുന്നത്.

ആ കത്തിന്റെ പൂർണ്ണ ഇംഗ്ലീഷ് ടെക്സ്റ്റ് ഇന്നും ഓൺലൈനിൽ ലഭ്യമാണ്.

മഹാമാന്യ ലിയാഖത്ത് അലി ഖാൻ സാഹിബ്, പ്രധാനമന്ത്രി, പാകിസ്താൻ.

മഹാശയാ,

ഞാൻ ഈ രാജി സമർപ്പിക്കുന്നത് ഏറ്റവും ദുഃഖകരമായ ഹൃദയത്തോടെയാണ്. 1947-ൽ ഞാൻ പാകിസ്താനിലേക്ക് വന്നത് ഒരു മഹത്തായ സ്വപ്നവുമായിട്ടാണ്. ആ സ്വപ്നം ഇന്ന് പൂർണ്ണമായും തകർന്നിരിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ട്, നിയമ-നീതി മന്ത്രിയായും കോമൺവെൽത്ത് & കശ്മീർ അഫയേഴ്സ് മന്ത്രിയായും ഉള്ള എന്റെ സ്ഥാനങ്ങൾ ഉടൻ ഒഴിയുന്നതായി അറിയിക്കുന്നു.

ഞാൻ പാകിസ്താനിലേക്ക് വന്നത് മുഹമ്മദ് അലി ജിന്നയുടെ നേരിട്ടുള്ള ക്ഷണം സ്വീകരിച്ചാണ്. അദ്ദേഹം എന്നോട് വാഗ്ദാനം ചെയ്തത് ഇതാണ്: “പാകിസ്താൻ ഒരു ജനാധിപത്യ-മതേതര രാഷ്ട്രമായിരിക്കും. ഹിന്ദുക്കൾക്കും മുസ്ലിംങ്ങൾക്കും തുല്യ അവകാശങ്ങളും സുരക്ഷിതത്വവും ഉണ്ടായിരിക്കും. മതം പൗരന്റെ സ്വകാര്യ വിഷയം മാത്രമായിരിക്കും.” 1947 ഓഗസ്റ്റ് 11-ന് പാകിസ്താൻ ഭരണഘടനാ സഭയിൽ ജിന്ന ഇതേ കാര്യം തുറന്നു പ്രഖ്യാപിച്ചു.

എന്നാൽ ഇന്ന് ഞാൻ കാണുന്നത് തികച്ചും വിപരീതമാണ്.

1. കിഴക്കൻ പാകിസ്താനിൽ 1950 ഫെബ്രുവരി-മാർച്ച് മാസങ്ങളിൽ നടന്ന കലാപങ്ങൾ ഒരു വംശഹത്യയായിരുന്നു. ഏകദേശം അമ്പതിനായിരത്തിലധികം ഹിന്ദുക്കൾ കൊല്ലപ്പെട്ടു. ആയിരക്കണക്കിന് സ്ത്രീകൾക്ക് നേരെ ബലാത്സംഗം നടന്നു. പലരെയും പള്ളികളിൽ തടവിലാക്കി നിർബന്ധിത മതപരിവർത്തനം നടത്തി. പോലീസും സൈന്യവും കലാപകാരികളോടൊപ്പം ചേർന്നു പ്രവർത്തിച്ചു. ഒരു മന്ത്രി എന്ന നിലയിൽ ഞാൻ പൂർണ്ണമായും നിസ്സഹായനായിരുന്നു.
2. കിഴക്കൻ ബംഗാളിലെ നമശൂദ്രർ (ഷെഡ്യൂൾഡ് കാസ്റ്റ്) ഏറ്റവും ക്രൂരമായ ആക്രമണങ്ങൾ ഏറ്റുവാങ്ങി. ഞാൻ അവരുടെ പ്രതിനിധി എന്ന നിലയിൽ ഇവിടെ വന്നതാണ്. ഇന്ന് അവർക്ക് ജീവിക്കാൻ പോലും സ്ഥലമില്ല.
3. പാകിസ്താൻ ഒരു ഇസ്ലാമിക രാഷ്ട്രമായി മാറുകയാണ്. ഭരണഘടനയിൽ ശരീഅത്ത് നിയമങ്ങൾ അടിച്ചേൽപ്പിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ നടക്കുന്നു. ഹിന്ദുക്കൾക്ക് ഇവിടെ പൗരന്മാരുടെ അവകാശങ്ങൾ പോലും നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നു.
4. ഉദ്യോഗസ്ഥ വൃന്ദവും പോലീസും മന്ത്രിസഭയിലെ ചിലരും തുറന്ന ഹിന്ദു വിരോധം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു. ഒരു ഹിന്ദു മന്ത്രി എന്ന നിലയിൽ എനിക്ക് യാതൊരു അധികാരവും ഇല്ല.

ഞാൻ ഇനി ഒരു ദിവസം പോലും ഈ സർക്കാരിൽ തുടരില്ല. ഞാൻ പാകിസ്താനിലേക്ക് വന്നത് ഒരു സ്വപ്നവുമായിട്ടാണ്. ആ സ്വപ്നം ഇന്ന് തകർന്നിരിക്കുന്നു. ഞാൻ ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങുകയാണ് – പരാജിതനായല്ല, മറിച്ച് പാകിസ്താൻ സ്ഥാപിതമായ മഹത്തായ ആദർശങ്ങളുടെ വഞ്ചനയ്ക്ക് ഒരു ജീവനുള്ള സാക്ഷിയായിട്ടാണ്.

എന്റെ മനസ്സാക്ഷി നിർമ്മലമാണ്.

അവസാനമായി ഒരു അപേക്ഷ: കിഴക്കൻ പാകിസ്താനിലെ ഹിന്ദുക്കൾക്ക് സുരക്ഷിതമായി ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങാനുള്ള അവസരം നൽകണം. അവർക്ക് ഇവിടെ ജീവിക്കാൻ കഴിയില്ല.

ബഹുമാനപൂർവ്വം നിങ്ങളുടെ വിശ്വസ്തൻ

യോഗേന്ദ്ര നാഥ് മണ്ഡൽ

1950 സെപ്തംബർ 8, കറാച്ചി